Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
Sudan’da sürmekte olan ekonomik problemler ve yaşanan döviz darboğazı nedeniyle, Sudan Ticaret Bakanlığı’nın 7 Aralık 2017 tarihli ve 2017/20 sayılı kararı ile 19 kalemlik mal grubunda yer alan ürünlerin ithalatı dünya çapında geçici olarak belirsiz bir süre için yasaklanmış, daha sonra ise bu ürünlerden bazıları için yasaklama kaldırılmıştı.
Sudan Hükümeti, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik krizin ve döviz darboğazının aşılabilmesi için 7 Ekim 2018 gününden geçerli olmak üzere aşağıdaki önlemleri almıştır:
- Sudan Poundu (SDG) yabancı paralar karşısında serbest dalgalanmaya bırakılmış ve sabit kur rejimi terk edilmiştir.
17 Ekim 2018 tarihi itibarıyla Sudan Merkez Bankası kurları ABD Doları için 46,9500 SDG ve Euro için 54,2672 SDG olarak açıklanmıştır. İlk etapta 5 özel banka ve bazı yetkilendirilmiş döviz büroları, merkez bankasının dalgalı kur sistemi içinde günlük olarak ilan etmeye başladığı pariteler doğrultusunda serbestçe işlem yapmaya başlamıştır. 7 Ekim 2018’den itibaren karaborsa döviz kurunda da gerileme başlamış ve dalgalı kur rejimine geçildiği ilk günlerde 52,00 SDG seviyesinde olan karaborsa kurunun 16 Ekim 2018 günü itibarıyla 47,00 SDG seviyesine gerilemiş olduğu ve Merkez Bankası kurları ile karaborsa kurları arasındaki makasın kapanmaya başladığı gözlemlenmiştir.
- Daha önce belirsiz bir süre için yasaklanmış olan ve yukarıda sözü edilen 19 kalemlik mal grubunda yer alan ürünlerin ithalatı ile ilgili yasaklama kaldırılmıştır.
Bu durumda, ülkede yaşanmakta olan döviz darboğazı nedeniyle alınmış olan ithalat yasağı önlemleri bütünüyle sona erdirilmiş olup ihracat ve ithalat işlemleri eskiden olduğu gibi, mevcut dış ticaret rejiminin belirlediği düzenlemeler doğrultusunda gümrük otoritesince rutin işlemler tamamlanmak kaydıyla yürütülmeye başlamıştır. Bununla birlikte, 7 Ekim 2018 gününden önce başlamış olan işlemler için daha önceki düzenlemeler geçerli olacak ve serbesti 7 Ekim 2018 tarihinden sonra başlatılmış dış ticaret işlemleri için uygulanacaktır.
- 7 Ekim 2018 tarihinden önce ithalat izni için kullanılan ve Sudan Merkez Bankası’nca düzenlenerek ithalatçı firmalara talep ettikleri ithalatı realize edebilmeleri için verilen IM formlarını düzenleme yetkisi tümüyle özel ve kamusal sermayeli ticari bankalara devredilmiş olup Merkez Bankası bundan böyle IM formu düzenlemeyecektir.
Bununla birlikte, IM formları şimdilik fiili olarak yurt dışında da faaliyeti olan ve döviz bulabilme gücüne sahip bankalarca üretilebilmekte olup ekonomik şartların iyileşmesine bağlı olarak daha fazla sayıda banka tarafından da üretilebilir hale gelmesi beklenmektedir.
- Yukarıda belirtilen ve ithalat izni için kullanılan IM formlarının Sudan Merkez Bankası’nca uygulandığından farklı olarak ticari bankalar tarafından basılı kağıt olarak üretilmesi mümkün olmayacaktır. IM formları ticari bankalarca yalnızca elektronik olarak üretilebilecek ve Sudan Gümrük Otoritesi bilgisayar ağına entegre bir programla doğrudan Gümrük Otoritesince elektronik ortamda işleme konulacaktır.
- 7 Ekim 2018 tarihinden itibaren peşin dövizle veya kısmi ön ödeme yapılması suretiyle ithalat yapılması yasaklanmıştır. İthalat işlemleri akreditif ve vesaik mukabili gibi ödeme yöntemleri kullanılarak yapılacaktır.
- Ülkede en yüksek değerli banknot 50 SDG iken 100 SDG’lik banknotların basımı tamamlatılmıştır. Yakın bir zaman içinde piyasaya sürülmesi beklenmektedir. Merkez Bankası, yayımladığı bir tebliğ ile Ticari Bankalara ATM’lerde yeterli miktarda nakit para bulundurarak piyasada yaşanmakta olan yerel para sıkıntısının aşılması yolunda gerekli tedbirleri almalarını talimatlandırmıştır.
Yakın zamanda ülkede ATM’lerden para çekme limiti 500 SDG’ye (yaklaşık 10 ABD Doları) kadar düşmüş durumda iken Merkez Bankası yukarıda belirtilen tebliğ ile özellikle yüksek hacimli müşteri sirkülasyonuna sahip perakende sektörü aktörlerinin banka pos cihazı kullanmalarını da teşvik etmeye başlamıştır. Böylelikle hesaplarında yeterli paraları bulunan banka müşterileri “debit card” olarak bilinen banka kartları ile herhangi bir para çekme limitine takılmaksızın harcamalarını yapabileceklerdir. Ülkede halihazırda uluslararası veya ulusal bir kredi kartı kullanımı mevcut değildir. Bankalardaki mevduatın insanların tasarruf olarak normalde bankada tutabilecekleri paranın en fazla %25’i olduğu ve %75’inin yastık altında tutulduğu belirtilmektedir. Bununla birlikte yapılan yeni düzenlemelerle beraber, zaman içinde banka sistemine olan güvenin artmasına bağlı olarak ticari bankalara yönelen mevduatın da artması beklenmektedir.
İthalat Rejimi
İthalata ilişkin kayıt şartları ithalatçıların ithalat işlemlerini engellememektedir. İthalatçı, Dış Ticaret Bakanlığı ve Ticaret Odası’na kayıt yaptırmak zorundadır. Ayrıca faaliyet gösterdiği eyalet yönetiminden ithalat izni alması gerekmektedir. Bu izinle birlikte ithalatçı, ithalat yapma ve ithal edilen ürünleri Sudan’da dağıtma hakkını elde etmektedir. İthalat izni almak isteyen firma ve kişiler için gerekli formaliteler şunlardır:
1. Yerel makamlardan kişiler için alınan ticaret izni veya firmalar için firma sertifikası
2. Ticaret odasına kayıt
3. Vergi beyannamesi sertifikası
4. Zekat beyannamesi sertifikası
5. Sertifikalı bir muhasebeciden alınan ithalat ya da ihracata tahsis edilmiş sermaye beyannamesi
Yabancı ortaklı firmalar yukarıdaki şartları yerine getirmenin yanında Dış Ticaret Bakanlığı’ndan izin de almalıdırlar.
Ticaret Odası’na kayıt için, başvuru sahibinin faaliyetini sürdürdüğü yerel otoriteden onaylı ticaret iznini beyan etmesi gerekir. Anılan başvuru formu ve temel esasları içeren bilgi Sudan Ticaret Odaları Birliği’nden elde edilebilir. Sudan Ticaret Odaları Birliği’nin elektronik ağına www.sudanchamber.org adresinden ulaşılabilmektedir.
İthalatçının ticaret izni alabilmesi için, bir gayrimenkul sahibi ya da bir iş yeri kira kontratı olması gerekmektedir. Özel kişilerin “firma sertifikası” sahibi olmaları gerekmez. “Firma sertifikası” sadece kayıtlı ithalatçı firmalar için gerekmektedir.
Yabancı firma ve özel kişiler de Ticaret Odası ve Dış Ticaret Bakanlığı’na kayıt yaptırmak zorundadır. Ek olarak kişiler ve ortaklıklar, yerel “Ticaret Sertifikası” almalıdır. Bu kuraldan sınırlı sorumlu şirketler muaf tutulmaktadır.
Kayıt işleminin tamamlanması için firmaların edinmesi gereken diğer evraklar şunlardır:
1. Vergi beyannamesi sertifikası
2. Zekat beyannamesi sertifikası
3. Sertifikalı bir muhasebeciden alınan ithalat ya da ihracata tahsis edilmiş
sermaye beyannamesi.
Sudanlı olmayan bir iş adamı ticari amaçlı ithalat yapmak istiyorsa Sudanlı bir iş adamıyla sınırlı sorumlu şirket kurması gerekmektedir. Sınırlı sorumlu şirketler hariç ithalat faaliyetleri için özel bir sermaye şartı yoktur. Ticari faaliyetlerde yabancı şirketin hisse payı % 49’dur. Yatırım projelerinde hisse limiti yoktur.
Sudan’da ithal ürünlerin dağıtımı için yerel otoriteden ticaret izni alınması gerekir. Limited şirketlerin Ticari Siciline kaydolması zorunludur. Sudan’daki bütün dağıtımcıların Ticaret Odası’na da kaydolması gerekmektedir.
Dağıtım Hakkı
Dağıtım hakkı için yerel Konsey’den izin almak zorunludur. Bu hakka sahip olmak için:
1. Gayrimenkul sahibi ya da bir iş yeri kira kontratına sahip olmak,
2. Iş yapabilecek uygun bir yerin olması gerekir.
Kayıt işlemleri yerli yabancı herkes için eşittir. Kayıtta alınan ücret kayıt işlemlerinin masraflarını karşılamak içindir. İthal ve ihraç edilecek mal gruplarının sayısı bu ücretin değerini belirlemektedir.
İthalatta Fiyat Kontrolü
Sudanlı yetkiler ithalatta fiyat kontrolü uygulamasının bulunmadığını ifade etmekle birlikte, ithalatta tüm ürünlerde referans fiyat uygulaması bulunmaktadır. Gümrük vergileri bu referans fiyatlar üzerinden saptanmaktadır. Bu durum aynı zamanda Sudan’ın uyguladığı en ciddi tarife dışı engel kabul edilmektedir.
İthali Yasak Mallar Listesi
GTİP no Ürün adı
22030000 malttan mamul bira
22041000 köpüklü şarap
22042100 şarap 2lt’den az
22042900 diğer
22043000 diğer üzüm şırası
22051000 vermut diğer taze üzüm şarapları
22059000 diğer
22060000 diğer fermente içecekler
22071000 etil alkol % 80 hacim
22072000 etil alkol ve diğer uçucular
22082000 üzüm şarabının damıtılmasından elde edilen diğer alkollüler
22083000 viskiler
22084000 rom ve tafia
22085000 cin
21069040 potasyum bromid içeren ekmek mayası
22086000 votka
22087000 likör ve benzerleri
22089000 diğerleri
95044000 oyun kağıtları
01039200 domuz
02031100 taze ve donmuş domuz eti
02031900 domuz eti
13021100 narkotik ilaçlar
13021900 esrar
13019000 haşhaş
Tarifeler ve Diğer Vergiler
Sudan 6 rakamlı uluslararası tarifeye ek olarak 2 rakamlı ulusal, toplam sekiz rakamlı harmonize kod uygulamaktadır.
Tarife Muafiyeti Uygulanan Maddeler
1. Seyahat edenin bavul ve kişisel eşyaları
2. Ülkeye giriş tarihinden itibaren 6 ay içinde çıkarmak şartı ile, gümrük vergisi
gerektiren, ticari amaçlı numuneler
3. Gümrük sınırları dışında kullanılan araçlar, uluslararası uçuşlarda kullanılan
hava taşıtlarının yedek parçaları, uluslararası uçuşlarda kullanılmak üzere hava
alanı yer hizmetlerine ilişkin ekipmanlar
4. Yabancı ülkede konsinye olan Sudan’dan transit geçen ürünler
5. Sudan’a yerleşmek üzere gelen ve kişisel amaçla kullanılacak olan eşya
6. Reklam amaçlı ithal edilen malzemeler % 30 oranına kadar gümrük
indiriminden yararlanabilir
7. Sanat, edebiyet, bilim, spor ödülleri
8. Sudan devletinin izin verdiği diğer maddeler
Bu tarife muafiyetleri MFN bazında uygulanmaktadır.
Maddelere Özgü İthalat İzinleri
Tekstil sektöründe kullanılmış giysiler, ilaçlar, böcek öldürücüler ve pestisid teknik standartlar açısından izin gerektirmektedir.
Menşe Şahadetnamesi
Sudan bütün ithal mallarından menşe şahadetnamesi talep etmektedir. Bu mallar ihracatçı ülkenin Konsolosluğunca belgelenecektir. Belgeleme ücreti 50 ABD dolarıdır.
Sudan’ın Verdiği Tarife Preferansları
Sudan’ın tarife preferansları
- COMESA (Doğu ve Güney Afrika Ülkeleri Ortak Pazarı) üyesi ülkeler
için gümrük muafiyeti
- Diğer ülkeler için ise karşılıklı indirim şeklinde gerçekleştirilmektedir.
Gümrük Vergileri
Sudan’da gümrük vergileri devlet gelirleri içinde önemli bir yere sahiptir. Çok az yerli üretimin söz konusu olduğu ürünlerde dahi sektörü korumak amacıyla oldukça yüksek vergiler uygulanmaktadır. Gümrük vergilerinin hesaplanmasında, uygulanan referans fiyatları önem taşımaktadır. Farklı ülkelere farklı referans fiyatlarının uygulanması da söz konusu olabilmektedir. Bu durum gümrük vergilerinde farklılıklara yol açabilmektedir. Tarifelerle ilgili olarak mevcut mevzuata uymayan uygulamalarla da karşılaşılabilmektedir.
Gümrük vergilerine ilişkin bilgilere Sudan Gümrükler Genel Müsteşarlığı”nın internet sitesinden (www.customs.gov.sd) ulaşılabilmektedir.
Diğer Vergiler
Federal tüketim vergileri, şeker, çimento, sigara, boya, meşrubat, petrol ürünleri gibi federal kabul edilen sanayi kollarına uygulanmaktadır. 2000 yılından bu yana uygulanmakta olan KDV ile birlikte sanayi ürünleri üzerindeki tüketim vergisi kaldırılmıştır.
Eyaletler kendileri Anayasa’nın 13. Maddesine göre, müstakilen vergi koyabilmektedir. Ancak Maliye Bakanlığı eyaletlerin koyduğu vergilerin kaldırılması ve konulması üzerinde söz sahibidir. Sadece federal otorite teşvik amaçlı uygulama yetkisine sahiptir.
Ithal edilen mallar üzerinde yerel ve eyaletlere özgü vergi yoktur. Yerel satış vergisi kaldırılmış, onun yerini KDV almıştır.
Zekat
Zekat sadece müslümanlardan alınan ve fakirler için harcanması öngörülen dini bir vergidir. Sabit sermaye ve arazi bu uygulamadan muaftır. Yıllık zekat oranları aşağıdaki gibidir:
1. İşletme sermayesinin % 2,5’i
2. Altın ve gümüş dahil mali varlıkların % 2,5’i
3. Sulanan araziden elde edilen mahsulün % 5’i
4. Belli sayıda büyük ve küçük baş hayvan
5. Diğer gelirlerin % 2,5’i
Müslüman olmayanlar zekat ödemek zorunda değildir. Ancak Sudan’da yaşayan yabancı bir müslümanın da zekat ödemesi gerekir. Müslümanlar ayrıca gelir vergisi de ödemektedir.
Ek Vergi
Harmonize sistem bazında 44 maddeye ithalatta CIF değer ve iç ticarette fabrika çıkış fiyatı üzerinden % 10 ila % 210 arasında ek vergi uygulanmaktadır.
Ek vergi daha ziyade KDV ile yer değiştiren tüketim vergisini baz almaktadır. Ek vergi sınırlı sayıdaki ithal ürüne yerli üretimi korumak amacı ile uygulanmaktadır.
Liman Vergisi
Altyapı güvenlik ve diğer hizmetlerin gerçekleştirilmesi amacı ile uygulanmaktadır. Yüklenen ya da boşaltılan mallar üzerinden ad valorem bazda uygulanmakta ve liman ve sivil havacılık otoriteleri tarafından tahsil edilmektedir. Bu vergi türü;
İthalatta % 2 CIF
İhracatta % 0,5 FOB
Sivil havacılıkta % 1,2 oranında uygulanmaktadır.
Yerel Vergilerin İthalata Uygulanması
Yerli ürünlere KDV ve tüketim vergisi uygulanmaktadır. Tüketim vergisi sadece şeker, çimento, boyalar, montaj binek otomobilleri, 2 tondan az yük taşıyan kamyonlar, sigaralar, doğal ve suni meyve suları ve maden suyuna uygulanmaktadır. KDV ise satışa konu her tür mala uygulanmaktadır.
Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar
Sudan Standartlar ve Metroloji Kurumu (SSMO) giriş limanında bütün ürünleri incelemektedir. Bu incelemenin amacı ürünün belirli standartlara uyup uymadığının tespit edilmesidir. Sudan uluslararası alandaki bütün sanitari ve pitosanitary standartları tanımaktadır. Ithalatın tamamı bu standartlara tabi bulunmaktadır. Buna ilişkin tetkik ve kalite analizleri yetkili merciler tarafından yapılmaktadır. Giriş noktalarında yetkili birimler sistematik kontrollerini yapmaktadır.
Sertifika verifikasyonu laboratuar analizlari ile ürünlerin güvenlik garantisi sağlanmakta ve uygunluk belgesi verilmektedir. Sudan standartları şu anda ISO ile uyumlu değildir. Bu konudaki uyum çalışmaları devam etmektedir.
Ayrıca Sudan CODEX Alimentarius Komisyonu üyesi ve SSMO bünyesinde CODEX Milli Komisyonu’na sahiptir. Ayrıca Uluslararası Bitki Koruma Konvansiyonu üyesidir.
