Firmalar - Serbia

Genel Ekonomik Durum

Temel Ekonomik Göstergeler

Kaynak: IMF, a: gerçekleşen, b: tahmini


Ülke, büyük ölçüde pazar güçlerinin hakim olduğu bir geçiş ekonomisine sahip olmakla birlikte, ekonomide devlet sektörü geniş bir alanda görülmekte ve birçok yapısal reforma hala ihtiyaç duyulmaktadır.

Sırbistan, 2018 yılı itibariyle 194 ülke arasında dünyanın 86. büyük ekonomisidir (IMF-Ekim 2019). 

Sırp ekonomisi temel olarak yabancı sermaye destekli imalat sektörüne ve ihracata dayanmaktadır. Dünyadaki finansal kriz, uzun vadede ülkenin kalkınması için ihtiyaç duyulan yapısal ekonomik reformları sekteye uğratmışsa da Sırbistan bu olumsuzlukları yavaş da olsa gidermeye çalışmaktadır.
 
İnsani Gelişmişlik Endeksine göre dünyada 189 ülke arasında Sırbistan 67. Sırada (UN-2017), Ekonomik Serbestlik Endeksine göre dünyada 186 ülke arasında 69. sırada (The Heritage Foundation-2019), Küresel Rekabetçilik açısından dünyadaki 140 ülke arasında 65. sırada (World Economic Forum-2018), İş Yapma Kolaylığı açısından da dünyada 190 ülke arasında 48. sıradadır (Dünya Bankası-2018).
 

Ekonomik Yapı

Sırbistan büyüme potansiyeline sahip bir ülke olarak tanımlanabilir. Bununla birlikte ülkedeki kurumların yeterince güçlü olmaması ve demografik yapıda gözlenen bozulma ekonomik büyümenin ilerlemesini de yavaşlatmaktadır.

Sırbistan sahip olduğu 7 milyonluk nüfus ile orta ölçekli bir pazar olarak tanımlanabilir. Ülke pazar büyüklüğü açısından Güneydoğu Avrupa’da Romanya ve Bulgaristan’ın arkasından 3. sırada yer almaktadır. 

Yaşanan savaşlar, uygulanan uluslararası yaptırımlar, uluslararası askeri müdahaleler ekonomik ve sosyal açıdan gerilemeye ve altyapının tahrip olmasına yol açmış, yaşam standartlarını olumsuz yönde etkilemiştir. Söz konusu dönemde GSYİH % 50 oranında gerilemiş ve yoksulluk büyük oranda artmıştır.

Yüksek işsizlik oranı ve duraklamış hane gelirleri hala devam etmekte olan politik ve ekonomik problemlerin başında gelmektedir. Büyüyen bütçe açığı ekonominin yeniden canlandırılması çabalarını kısıtlamakta, enflasyon ve döviz kuru istikrarının korunması endişesi daha geniş bir mali politika uygulanmasını da engellemektedir. Bütün bu sorunlar neticesinde Sırbistan Hükümeti, 2011’de IMF ile imzalanan ve 2012 yılında dondurulan stand-by anlaşması 2014 yılı başında tekrar yürürlüğe koymuştur.

Sırbistan ihracatı artırmak ve temel altyapı yatırımlarını güçlendirebilmek için 2010 yılında yeni bir uzun dönem ekonomik büyüme planını yürürlüğe koymuştur. Bu program uygulandığından beri Sırbistan’ın ihracatında gözle görülür bir artış kaydedilmiştir.

Sırbistan ekonomisinin en önemli konuları; yüksek işsizlik oranı ve yeni iş alanları yaratılması, enflasyon, yüksek kamu harcamaları, gittikçe büyüyen kamu borçlanmaları, artan kamu ve özel dış borçlar, yeni yabancı yatırımların çekilmesi ve yeniden IMF programının yürütmeye konulmasıdır.

Sırbistan ekonomisini çekici kılan unsurlar arasında, ülkenin stratejik konumu, göreceli ucuz ve kalifiye olan bir işgücüne sahip olması, AB, Rusya, Türkiye ve CEFTA Ülkeleri ile yapılan Serbest Ticaret Anlaşmaları ve yabancı yatırımlara uygulanan oldukça cömert teşvik paketleri sıralanabilir.

Sırbistan’ın ekonomik yapısı, gelişmiş ekonomilerde olduğu gibi, tarım ve sanayiden hizmetler sektörüne doğru kaymaya devam etmektedir. Ülkede GSYİH içerisinde hizmetler sektörünün payı 2018 yılında % 51 olarak gerçekleşmiştir (Dünya Bankası).

Çoğunluğu ülkenin kuzey kısmındaki Voyvadina bölgesinde yerleşik olan geniş tarım sektörü ülke ekonomisindeki yerini hala önemle korumaktadır. 2018 yılında ülkenin GSYİH’nda tarımın payı % 6 civarında gerçekleşmiştir.

Sırbistan, kimya, tekstil, otomobil üretimi, mobilya ve gıda işleme gibi sektörler başta olmak üzere güçlü bir sanayi potansiyeline sahiptir. Ülkenin GSYİH’nda sanayinin payı % 26 civarındadır. Küresel krizin olumlu bir sonucu olarak 2016 yılından bu yana sanayi üretiminde düzenli olarak artış görülmektedir. 

Ülkede başta turizm olmak üzere hizmetler sektörü GSYİH’nın yarısından fazlasını oluşturmaktadır.

Ekonomik Performans

Sırbistan’ın 2018’de GSYİH’nın % 4,3 oranında arttığı, enflasyon oranının 2 gibi makul bir oranda kaldığı, işsizlik oranının ise % 13 civarına düştüğü görülmektedir. 2018 GSYİH ise 50,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir (IMF).

Olumsuz iç ve dış ekonomik şartlar yüzünden gaz, elektrik, posta hizmetleri, demiryolları, hava taşımacılığı ve telekomünikasyon sektöründeki birçok firma devlete devredilmiştir. Bir önceki hükümet, 2012 başlarındaki küresel krizle, yabancı yatırımcıların elindeki devlet mülklerini geri satın almak zorunda kalmıştır. Bunların içerisinde, ülkenin en büyük ihracatçısı olan ABD Çelik’e ait Smederevo çelik fabrikası ile azınlık hissesi Deutsche Telekom tarafından kontrol edilen Yunanistan’ın OTE firmasına ait, ulusal telekomünikasyon firması Telekom Srbija da bulunmaktaydı. Hükümet, bu işletmelerin satış çalışmalarını yürütmektedir.

Aralık 2017 itibariyle IMF, Sırbisan ile ile yürüttüğü son ihtiyati stand-by anlaşmasının sekizinci incelemesini tamamlama kararı almıştır. IMF ayrıca, 2018 Şubatında sona eren üç yıllık program kapsamında Sırbistan’ın önemli bir ilerleme katettiğini de ifade etmiştir. Bu çerçevede, işgücü piyasası ve enflasyonda iyileşmeler, kamu borçlarında da kayda değer bir gerileme görülmüştür.

2018 yılında 7.223 dolarlık kişi başına düşen milli gelir ile dünyada 85. sırada yer almaktadır (IMF-Ekim 2019). 2018 yılında %2 olan tüketici fiyatlarına göre yıllık ortalama enflasyon oranının, 2019 yılında %2,2 olarcağı tahmin edilmektedir (IMF-Ekim 2019). Ülkedeki işsiz sayısının toplam işgücüne oranı 2018 yılında %13,1 olup dünyada işsizliğin yüksek olduğu ülkeler arasında 27. sıradadır (Dünya Bankası-2018). 2018 yılında %-5,2 olan cari ödemeler dengesinin GSYİH'ya oranının, 2019 yılında %-5,8 ve 2024 yılında %- 4 olması beklenmektedir (IMF-Ekim 2019).

Yapısal reformlarda önemli ilerlemeler katedilmekle birlikte, istikrarlı bir ekonomik büyümenin gerçekleşmesi için daha fazla köklü anayasal reformların yapılması gerekmektedir. Özellikle devlete ait işletmelerin özelleştirilmesine ilişkin IMF uyarılarda bulunmuştur.

2018 yılında Sırp Hükümetinin yeni tedbir programı için IMF ile görüşmelere oturması beklenmektedir. Ancak, IMF ile oluşturulacak resmi program ne olursa olsun, Sırp Hükümetinin önümüzdeki 5 yıl boyunca mali ve yapısal reformlarda yavaş ve ılımlı bir süreci takip edeceği tahmin edilmektedir.

Sırbistan’ın temel ticaret ortakları olan Euro ve Balkan Bölge Ülkelerindeki ekonomik gelişmenin yavaş ve kırılgan olması Ülkeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Doğrudan yabancı yatırım ve diğer dış kaynak temini üzerine olan beklentiler önümüzdeki dönem için daha da düşük düzeyde kalmaktadır. Ayrıca, sıkı mali politikalar ve yüksek işsizlik oranının özel tüketimler üzerinde de kısıtlamalar yaratacağı beklenmektedir.

Sırbistan esnek döviz kuru politikası uygulamaktadır. Bu durum ülkenin rekabet gücüne olumlu yönde yansımaktadır.