Firmalar - Ethiopia

Dış Ticaret Politikası ve Vergiler

YABANCI YATIRIMLAR
 
Etyopya 1992 yılından itibaren serbest pazar ekonomisi uygulamaya başlamıştır. Bu durum ülkede özel sektör yatırımlarını da beraberinde getirmiştir. Pazar ekonomisine geçişle birlikte ülkede  bir çok reforma gidilmiş, bu reformlar başta kamuya ait işletmelerin özeleştirilmesi olmak üzere, ana hatlarıyla dış ticaretin liberalizasyonu, yurt içindeki ürün fiyatlarının yeniden belirlenmesi ve ülkede devalüasyona gidilmesi gibi konuları içermiştir.
 
Etiyopya’da yatırım yapılabilecek bir çok alan söz konusudur. Etiyopya’da iş kurma ve yatırım maliyetlerinin de oldukça düşük olduğu kabul edilmektedir. Ülke gerek iklimi, gerek verimli toprakları ve bol miktardaki hammadde kaynakları ile yabancı yatırıma da elverişli imkanlar sunmaktadır. Avrupa, Ortadoğu ve Asya ülkeleri ile diğer Afrika ülkelerine iyi bir bağlantı noktasında bulunması Etiyopya’nın Afrika’da yatırım yapılabilecek cazip ülkeler arasında yer almasını sağlamaktadır.
 
Etiyopya’dan dünyanın diğer ülkelerine nakliyenin nispeten ucuz olması, dünya ülkeleri arasında işgücünün en ucuz olduğu ülkelerden birisi olması ve aynı zamanda ucuz hidro enerji Etiyopya’ya yatırımları cazip kılan diğer unsurlardır.
 
Etiyopya’da politik istikrarın sağlanmış olması ve özellikle işgücü maliyetlerinin oldukça düşük oluşu yabancı yatırımları özendirici rol oynamaktadır. Etiyopya’da bir iş verene bir işgücünün aylık maliyetinin 90-110 dolar civarında olduğu dikkate alınırsa Etiyopya’nın işgücü konusundaki elverişli durumu daha iyi anlaşılabilecektir.
 
Etiyopya oldukça liberal bir yatırım kanununa sahip olup, ülkede yatırımları düzenlemek ve yatırımcılara uygun yatırım ortamı oluşturmak amacıyla Etiyopya Yatırımlar Komisyonu kurulmuş ve oluşturulan ortam yabancı yatırımcılar için oldukça elverişli imkanlar sunar hale getirilmiştir.
 
Yeni yatırım kanunu çerçevesinde ülkede hemen bütün alt sektörler yabancı yatırımlara açık olmakla beraber, özellikle tarım, telekomünikasyon, enerji ve havacılık hizmetleri yabancı yatırımlar için en cazip yatırım alanlarını oluşturmaktadır. 
 
Yapılan çalışmalarla Etiyopya’da yabancı yatırımcılar bürokratik işlemlerde eskisi gibi sıkıntı çekmemekte, yabancılar işlerin büyük kısmı için Etiyopya Yatırım Komisyonu’na başvurmaktadırlar. Etiyopya Yatırım Komisyonu, yatırım izinleri, çalışma izinleri, oturum izinleri ve yatırım yapılacak  arazilerin tahsisinde ana merci olarak rol oynamaktadır.
 
 
Yatırım Teşvikleri
 
Etiyopya’da yabancı yatırımlar çeşitli teşviklerle özendirilmeye çalışılmaktadır. Ülkede teşvik kapsamında öne çıkan  başlıca sektörler ve yatırım alanları: kırsal kalkınma yatırımları, tarımsal  ürünler işleme sanayi,  tarımsal üretim, makine ve ekipman imalatı, yedek parça,  fabrika montaj elemanları, basımevleri, yol ve bina inşaatlari yapımı ve  frigorifik taşıyıcılarla ilgili  sektörlerdir.
 
Etiyopya’da yatırımların teşviki ve yatırımları cazip kılan hususlar başlıca şu şekildedir:
 
-Yatırım alanlarına, ihracat hacmine ve yatırımın yerine bağlı olarak 2-7 yıl arasında gelir vergisinden muafiyet,
-Tüm yatırım mallarının ithalatında  %100 gümrük muafiyeti,
-İthal edilen sermaye mallarının değerinin %15’ine kadar yedek parça ithalatında     gümrük vergisiz ithalat,
-Gümrük vergisi ve diğer ithalat vergileri ödenmeksizin ithal edilen sermaye mallarının ülke içinde yatırım yapan diğer benzer bir yatırımcıya devredebilme imkanı,
-İhraç malının bünyesinde yer alan hammaddelerin gümrük vergisi ve ithalat vergilerinden muaf olarak ithal edilmesi,
-Etiyopya’da üretilen ve ihracata konu olan ve yerli firmalardan alınan ihracattaki vergileriden muaf tutulması,
      -Ucuz arsa temini,
      -Yatırım tutarının %70 ine kadar düşük faizli  (%7-%14 arası, ortalama %10.5) ve uzun    vadeli kredi sağlanması,
      -Yeni bir imalat, tarıma dayalı sanayiler ve zirai üretim konularında faaliyet gösteren yatırımcıların, yatırım yapılan bölgeye, ihracat miktarına ve yatırım konusuna bağlı olarak  2 yıldan  7 yıla kadar gelir vergisinden muaf tutulması,
      -Vergiden muaf tutuldukları  dönemde zarar eden işletmelerin, muafiyet döneminin bittiği tarihten itibaren tanınan muafiyet döneminin yarısı kadar bir süre için zararlarını ileriye taşımalarına imkan tanınması,
      -Elde edilen karın yurt dışına transferi,
      -Ucuz ve eğitilebilir iş gücü, ucuz enerji ve ucuz hammadde,
      -Etiyopya’nın da dahil olduğu 20 üyeli Doğu ve Güney Afrika Ülkeleri Ortak Pazarı (COMESA) üyesi ülkeler arasındaki ticarette tahsil edilen gümrük vergisinde %10  indirim uygulanması,
       -İhraç edilen tüm malların satış ve tüketim vergilerinden muaf  tutulması,
       -Etiyopya ile Sudan arasında imzalanan Tercihli Ticaret Anlaşması nedeniyle bu iki ülke arasındaki ticarette gümrük vergisi oranının sıfır olması,
       -Özelleştirme  programında geniş fırsatlar sunulması,
       -Diğer Afrika ülkelerine göre Etiyopya’da güvenliğin, siyasi  ve ekonomik istikrarın  çok  yüksek seviyede sağlanmış olması,
       -Afrika Birliği üyesi diğer ülkelerin pazarına yakın olması,
       -Etiyopya’nın  çok verimli topraklara, her türlü tarım ürünlerinin yetiştirilmesine  çok uygun bir  iklime ve kullanılmamış doğal kaynaklara sahip olması,
       -COMESA  üyesi ülkelerin toplam nüfusunun 400 milyona ulaşması,
       -Afrikanın Büyümesi ve Fırsatlar Kanununa  (AGOA) İlişkin ABD Programına göre, Etiyopya’da üretilen malların  ABD pazarına gümrüksüz ve kotasız girebilmesi,
 -Genelleştirilmiş  Tercihler Sistemine (GSP)  göre, Etiyopya’da üretilmiş çok sayıda ürünün Avrupa Birliği üyesi ülkelerin çoğunda olduğu gibi Japonya’da, Avusturya’da, Finlandiya’da,  İsveç’te, Norveç’te, İsviçre’de, Kanada’da ve ABD’de tercihli gümrük vergisine tabi tutulması,
        -Avrupa Birliğinin “Silahlardan Başka Herşey” girişiminin , silahlar hariç Etiyopya’nın  ihraç mallarına imtiyazlı giriş sağlaması,
       -Etiyopya’nın Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansına (MIGA) üye olması (bu Ajans, üye ülkelerde yatırım yapan şirketlerin ticari olmayan risklerine karşı garanti verir),
       -Etiyopya’nın, Devletler ve Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasında Yatırım  Anlaşmazlıklarının Çözümü için Uluslararası Merkeze (ICSID) üye olması,
      -Etiyopya’nın Dünya Fikri Mülkiyet Organizasyonuna üye olmasıdır.
 
Yukarıda  belirtilen teşvik ve avantajlara, Etiyopya ile  Türkiye arasında imzalanan Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması ile Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmasını  da ilave edebiliriz.
 
Ayrıca Etiyopya’dan Avrupa Birliği ülkelerine ihracatta gümrük indirimleri ve istisnaları bulunmakta, ayrıca Löme sözleşmesi kapsamında miktar kısıtlamaları da bulunmamaktadır. Avrupa Birliğine ihracatta Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi kapsamında  tüm sanayi
 
Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular     
 
Şirket Kuruluşu:Tek ortaklı şirket kurmak için yatırımcı veya temsilcisi doldurulmuş  ve imzalanmış Müracaat Formunu, vekaletnameyi (başvurunun temsilci tarafından yapılması halinde), 3 adet fotograf ile Pasaport fotokopisini kayıt ve tescil  için Etiyopya Yatırım Ofisine vermesiyle işlem tamamlanmış olur.
Birden fazla ortaklı şirket kurmak için aşağıda belirtilen belgelerin Etiyopya Yatırım Ofisine verilmesiyle işlem tamamlanmış  olur.
-Şirket temsilcisi tarafından doldurulmuş ve imzalanmış Müracaat Formu,
 -Temsilcinin Vekaletname fotokopisi,
-Şirket Sözleşmesi ve Memorandum,
-Her bir ortağın kimlik veya pasaport fotokopisi,
-Şirket sermayesinin 1/4’ünün bloke edilmiş hesaba yatırıldığını gösteren banka hesap özeti
(kurulan şirketin  A.Ş. olması halinde),
- Hisseleri satın almayı taahhüt eden sahısların toplantı dokümanları ve tutanakları
(kurulan şirketin A.Ş. olması halinde),
-Ticaret ve Sanayi Bakanlığı tarafından belirlenmiş  kurum veya bir profesyonelce hazırlanıp onaylanarak gösterilen
ayni paya (eğer varsa)ilişkin rapor (kurulan şirketin A.Ş. olması halinde),Şube Ofisi vasıtasıyla yatırım yapmak isteyen bir yabancı  şirketin Şubesini kurmak için aşağıda belirtilen belgeleri Etiyopya Yatırım Ofisine vermesi gerekmektedir.
-Yabancı Şirketin temsilcisi tarafından doldurulmuş Müracaat Formu,
-Şirketin tüzel kişiliğini doğrulayan dokümanın fotokopisi (örnek:tescil belgesi),
-Etiyopyada  Şube Ofis kurmak için Ana Şirketin yetkili organının noter tarafından onaylanmış  mutabakat zaptı veya şirketin tek ortaklı olması halinde sahibi tarafından yazılmış bir mektup,
-Şirket temsilcisinin vekaletname fotokopisi, pasaport veya kimlik kartı fotokopisi,
-Şirketin Memorandumunun bir nüshası veya ana şirketin benzer dokümanları.
İrtibat Ofisi açmak isteyen yabancı şirketlerin Müracaatlarını Ticaret ve Sanayi Bakanlığına yapmaları gerekmektedir.   
-Bir  yabancı yatırımcı ya tek başına şirket kurar veya yerli bir ortak ( kamu veya özel sektör) ile şirket kurarak  faaliyet gösterebilir.
-İthalat, ihracat  ve yatırım lisansa tabidir. Her ithalatçı veya ihracatçı Ticaret ve Sanayi Bakanlığından ithalat veya ihracat izni, yatırımcı ise Etiyopya Yatırım Ajansından yatırım izni almak zorundadır.
-Genel olarak ithalat ve ihracat  akreditif açılarak bankacılık sistemi  üzerinden gerçekleştirilmektedir.
-Bankacılık sistemi peşin akreditif usulü ile çalışmaktadır.
-Ülkenin denize  açılan herhangi limanı olmadığı için ülkeye gelen veya ülkeden çıkan mallar Cibuti limanı üzerinden taşınmaktadır.
-Bir yabancı yatırımcının tek başına sahip olduğu her bir proje için minimum sermaye nakdi veya  ayni 100000.- ABD Dolarıdır.
-Bir  yabancının yerli ortakla kurduğu ortaklıkta minimum sermaye 60000.- ABD Dolarıdır.
-Herhangi bir gıda maddesi yetkili organın izni olmadan ithal edilemez.
-Gıda ithalatçısı ithal ettiği gıda maddesini uygun bir şekilde paketlemeden ve etiketlemeden satamaz.
-Satışa arzedilen paketlenmiş gıda maddesi üzerindeki etiketin İngilizce veya Amharikçe olması gerekir.
-İthal edilen herhangi bir gıda maddesinin,  ihracatçı ülkenin ilgili devlet organı tarafından onaylanmış  güvenlik ve kalite belgesine sahip olması gerekir.
-Herhangi bir ilaç, yetkili organ tarafından  kalitesi, yararı ve güvenliği test edildikten sonra uygun bir şekilde kaydedilmedikçe ithal edilemez.      
-İlaç ithalatçısı ithal ettiği ilacı gerektiği gibi paketlemeden ve etiketlemeden  satışa arz edemez.
- İthal edilen ilacın üzerindeki etiketin İngilizce veya Amharikçe olması gerekmektedir.
-Herhangi bir şahıs yetkili organ tarafından verilen gerekli özel izne sahip omadıkça uyuşturucu ilaçları, psikoterapik maddeleri veya uyarıcı kimyasalları ithal edemez.
-Uyuşturucu  ilaçların,  psikoterapik maddelerin veya uyarıcı kimyasalların posta ile veya gemi ile veya paketlenmiş diğer ilaçlarla veya mallarla ithali yasaktır.
-Tütün mamüllerinin ithali özel izne tabidir.
-İthal edilmiş geleneksel, tamamlayıcı veya alternative ilaçlar yetkili organ tarafından değerlendirilmedikçe ve tescil edilmedikçe kullanıma arz edilemez.
-Hava alanı gümrük idaresi hergün 24 saat hizmet vermektedir. Diğer gümrük idareleri Cumartesi öğleye kadar çalışmaktadır.
-Türk vatandaşlarına vize uygulanmaktadır. Ticari amaçlı vizelerde Etiyopya’dan bir kişi veya  kuruluşdan davetiye istenmektedir.
-Özel sektör çalışanları ülkede sosyal güvenlik sisteminin kapsamı dışındadır.
-Ülkede alış verişte  ve harcamalarda milli para kullanılmaktadır. 
 
 
Doğrudan Yabancı Yatırımlar
 
Etiyopya’da özellikle 2000’li yıllardan itibaren doğrudan yabancı yatırımlarda önemli gelişmeler olmuş ve özellikle 2000’li yılların ilk yıllarında genel olarak önemli artışlar görülmüştür. UNCTAD verilerine göre Etiyopya’da 2016 yılı itibariyle yaklaşık 4 milyar dolar düzeyinde gerçekleşen doğrudan yabancı yatırımlar 2017 yılı itibariyle 4  milyar doların üzerine çıkmış 2018 yılında ise 3,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiş ve 22,3  milyar dolarlık stoğa ulaşmıştır.
 
 
Etiyopya’da Doğrudan YabancıYatırımların(DYY)
Yıllar İtibariyle Gelişimi ve Stoktaki Gelişmeler
 
 

Kaynak:UNCTAD Statistics